قضیه ی دایره ی مونژ

 دراین مقاله یکی از قضایای جالب هندسه ی مسطحه راباروشی کاملا"نامتعارف  اثبات می کنیم  و آن عبارت است از : قضیه ی دایره ی مونژ .

قضیه ی دایره ی مونژ

قضیه ی دایره ی مونژ : سه دایره ی دو به دو متخارج با شعاع های مختلف درنظر بگیرید . سپس مماس های مشترک خارجی هر جفت از این دایره ها را رسم کنید .ثابت کنید که محل تلاقی این مماس ها ، بر یک امتدادند .

 

 

پیش از اثبات ، نیاز به معرفی چند مفهوم فیزیکی داریم !!!

الف ) مرکز جرم : تاکنون در بررسی حرکت اجسام ، آن ها را به صورت ذرات جرم دار بدون بعد در نظر گرفته ایم .اما آیا توجیهی برای این کار داریم؟ با معرفی مفهوم " مرکز جرم " این امر توجیه می شود . برای جسم ، نقطه ای به نام مرکز جرم وجود دارد که حرکت آن مانند حرکت ذره ای است که تحت تاثیر همان نیروهای خارجی قرار دارد .

نکته ۱ : مرکز جرم یک دیسک در صفحه با توزیع یکنواخت جرم ، عبارت است از مرکز دیسک . در ادامه ی این مقاله دیسک ها با توزیع یکنواخت جرم فرض می شوند.

نکته ۲ : برای سیستمی متشکل از دو دیسک به جرم های  با مرکز هائی به مختصات و ، مرکز جرم را با تعریف می کنیم که در آن :

  و . این تعریف نشان می دهد که مرکز جرم این سیستم بر خط واصل مرکزهای دو دیسک واقع است .

نکته ۳ : اگر سیستم متشکل از ۲ دیسک و سیستم متشکل از ۲ دیسک به ترتیب دارای جرم کل باشند ، آن گاه مرکز جرم سیستم که از دو سیستم و تشکیل می شود را با تعریف می کنیم که در آن :

  و و و مرکز جرم های و هستند . این تعریف نشان می دهد که مرکز جرم بر خط واصل مرکز جرم های و واقع است .

ب) جرم منفی : وقتی به جسمی نیرو وارد می کنیم ، طبق رابطه ی برداری:

  ، انتظار این است که جسم در صورت حرکت ، در جهت نیروی وارده حرکت کند . علت این انتظار، مثبت بودن کمیت جرم در رابطه ی فوق است . در این جا می خواهیم شما را با مفهوم جرم منفی آشنا کنیم که در فیزیک نوین کاربردهائی دارد. گوئیم جسمی دارای جرم منفی است هرگاه با اعمال نیرو بر جسم ، در صورت حرکت ، جسم در خلاف جهت نیروی وارده حرکت کند ، یعنی مثلا" ما جسم را هل می دهیم و جسم به طرف ما شتاب می گیرد . !!! جرم منفی را با نماد m-نشان می دهیم .

اکنون به اثبات قضیه می پردازیم :

دایره ها را با c,b,a نام گذاری کرده و محل تلاقی مماس های خارجی b,a را با C و  c,a را با B و c,b را با A نشان می دهیم .هریک از دایره های c,b,a را به عنوان یک دیسک به ترتیب با جرم های که قدر مطلق این جرم ها با شعاع دیسک ها نسبت عکس دارند ، در نظر می گیریم .

حال توجه شما را به لم زیر جلب می کنیم :

لم : دو دیسک در صفحه به شعاع های R , r با  r<R در نظر بگیرید .

۱) اگر دو دیسک دارای جرم مثبت باشند که جرم ها با شعاع ها نسبت عکس دارند ، آن گاه مرکز جرم سیستم متشکل از آن ها بر محل تقاطع مماس های مشترک داخلی آن ها واقع است .

۲) اگر دیسک به شعاع r دارای جرم منفی و دیسک به شعاع R دارای جرم مثبت باشند به طوری که قدر مطلق جرم ها با شعاع ها نسبت عکس دارند ، آن گاه مرکز جرم سیستم متشکل از آن ها بر محل تقاطع مماس های مشترک خارجی آن ها واقع است .

اثبات لم :  مبدا محور مختصات را بر O و محور x ها را بر در نظر می گیریم .

۱) 

 

 

 


 

اگر مرکز جرم S (سیستم متشکل از دو دیسک) باشد آن گاه با استفاده از (*) خواهیم داشت :

  

۲) اگر مرکز جرم S (سیستم متشکل از دو دیسک) باشد آن گاه با استفاده از (*) خواهیم داشت (در این حالت نیز برقراراست ) :

 

 

 

اکنون ۳ سیستم به صورت زیر در نظر می گیریم : 

و و .

اگربا استفاده از دو سیستم و سیستمی تشکیل دهیم که جرم های :

   بر یکدیگر واقع شوند ، آن گاه سیستم حاصل عبارت است از : . پس طبق نکته ۳ و قسمت ۲) لم فوق ، مرکز جرم سیستم که همانا نقطه ی B می باشد با مرکز جرم های و که همانا A,C هستند ، بر یک امتداد واقع می شوند . و به این ترتیب اثبات قضیه به پایان می رسد .

 

منابع :


http://cut-the-knot.org
http://wikipedia.org
کتاب درسی فیزیک هالیدی و رزنیک