مدل جمعیت

در این مقاله هدف ما،بررسی ساده ترین مدل جمعیت است.یعنی مدل جمعیت یک بعدی تعینی.(یعنی فرض می کنیم فقط یک نوع جمعیت باشد و در آن عوامل تصادفی موثر نیستند.)

ما قبل از بیان فرمول مدل جمعیت، مثال زیر را مطرح می کنیم:

مثال:متخصصان بر این باورند که زمین های قابل کشت وزرع، حداکثر می تواند غذای ۴۰ میلیارد انسان را تامین کند،در آغاز سال ۱۹۹۰میلادی جمعیت جهان۲/۵میلیارد نفر تخمین زده شد . اگر جمعیت با میزان رشد ثابت ۲% در سال افزایش یابد،در چه زمانی جمعیت به حداکثر میزان ذکر شده خواهد رسید؟

حل: 

۲/۵    = جمعیت اولیه به میلیارد مدل جمعیت
۰۲/۰   = نرخ رشد= r
جمعیت در سال  میلیارد
جمعیت در سال  میلیارد
جمعیت بعد ازn سال میلیارد

حال قرار می دهیم: وn را با لگاریتم گرفتن از طرفین به دست می آوریم : 

  

    در نتیجه :  .

 

 

 

یعنی در سال ۲۰۹۳=۱۰۳+۱۹۹۰ جمعیت به ۴۰ میلیارد نفر می رسد.ما در این مثال، نرخ رشد جمعیت را سال به سال محاسبه کردیم.حال رشد جمعیت را در  پایان هر ماه حساب می کنیم،در مثال بالا نرخ رشد در ماه برابر با :

   می شود.

جمعیت بعد از یک ماه میلیارد
جمعیت بعد از دو ماه میلیارد
جمعیت در سال ۱۹۹۱= میلیارد
جمعیت بعد از n سال = میلیارد

جمعیت در سال  میلیارد

 

حال اگر جمعیت را روز به روز محاسبه کنیم،نرخ رشد دریک روز برابر با:

   می شود.

جمعیت بعد از یک سال میلیارد
جمعیت بعد ازn سال= میلیارد

جمعیت در سال ۲۰۹۳ برابر با :

 

میلیارد  می شود.

حال اگر جمعیت را در هر ساعت محاسبه کنیم،نرخ رشد جمعیت در یک ساعت برابراست با:   .

جمعیت در سال ۲۰۹۳ برابر است با:

 

اگر جمعیت را در هر ثانیه حساب کنیم،جمعیت در سال ۲۰۹۳ بیش تر می شود و به  799/40میلیارد نفر نزدیک می شود.
برای دیدن علت این امر بهتر است به مطلب زیر توجه کنیم:

دنباله ی را در نظرمی گیریم.این دنباله را برای مقدار های مختلف n محاسبه می کنیم:

 

قضیه: موجود است و آن را عدد e می نامیم .

 …71828182/2=e حال فرض می کنیم نرخ رشد جمعیتr  باشدو جمعیت اولیه را با  و جمعیت بعد از t سال را با  نشان می دهیم.اگر جمعیت را سال به سال محاسبه کنیم:

        و      

و اگر جمعیت را در سال محاسبه کنیم:

 

یعنی بعد ازt  سال درصورتی که در هر  سال، جمعیت را محاسبه کنیم،جمعیت به دو متغیر t (زمان) و n (تعداد تقسیمات زمان)بستگی دارد.بنابر این با نشان می دهیم:

 

حال اگر n را بزرگ و بزرگ تر کنیم،یعنی محاسبه ی جمعیت را در مدت زمان های کوتاه تری انجام دهیم ،مدل ما به مدل واقعی جمعیت نزدیک و نزدیک تر می شود.یعنی اگر n را به سمت بی نهایت میل دهیم ،جمعیت در هر لحظه محاسبه می شود.این مدل را مدل پیوسته می نامیم و آن را با  نشان می دهیم.یعنی:

 

با فرض  ،اگر آن گاه .بنابراین  .

اما :  .

و می توان نشان داد که (توجه : x لزوما" طبیعی نیست) :

 

بنابراین .

یعنی مدل جمعیت پیوسته به صورت زیر است:

 

در این جا r می تواند منفی نیز باشد.یعنی جمعیت یک کشور،سرمایه و… می تواند نزول کند.زمانی که r مثبت باشد، مدل را مدل رشد و زمانی که r منفی باشد ، مدل زوال گوییم.

مجددا" به محاسبه ی جمعیت در مثال ذکر شده در سال ۲۰۹۳ می پردازیم:

 

میلیارد نفر 

بنابراین :

 میلیارد نفر .

بنابراین اولین محاسبه که سال ۲۰۹۳ به عنوان سالی است که کره ی زمین جایی برای زیستن ندارد، صحیح نیست. این سال را می توان به صورت زیر محاسبه کرد:

  میلیارد نفر

        

               

و از آن جا :                    .

یعنی سال موعود با توجه به رابطه ی : ۲۰۹۲=۱۰۲+۱۹۹۰، سال ۲۰۹۲است.

 

منبع:مجله ی گنجینه شماره ی 33