ریاضی دان شاعر

 ریاضی دان شاعر

«اصیل ترین خلاقیت هاى این عصر (پایان سده ی یازدهم میلادى) در زمینه ی ریاضیات صورت گرفت و از اصیل ترین نابغه هایى که این خلاقیت ها را به ایشان مدیونیم، عمرخیام ایرانى است. از این رو شایسته است این عصر را عصر خیام بنامیم. او به طبقه بندى بسیار شایسته اى از معادلات دست زد. از جمله ۱۳ صورت مختلف از معادله هاى درجه سوم تشکیل داد، کوشید همه ی آن ها را حل کند و براى تعدادى از آن ها راه حل هندسى ارائه داد. به خواست سلطان جلال الدین سلجوقى، گاه شمار تازه اى بنیان گذاشت که دقت بى اندازه اى داشت، شاید کمى بیش تر از گاه شمارى ما…»
جورج سارتن:هنوز هم، همه، تقویم جلالى را با نام خیام مى شناسند.
تا مدت ها اروپایی ها ایران را با نام خیام مى شناختند. غیاث الدین ابوالفتح عمربن ابراهیم خیام (خیامى) در سال ۴۳۹ هجرى (۱۰۴۸ میلادى) در نیشابور متولد شد. او در زمینه ی ریاضیات، فلسفه و نجوم تخصص داشت به طورى که او را در حکمت، تالى ابوعلى سینا مى خوانند و در ریاضیات سرآمد فضلا و در احکام نجوم ،همه قول او رامسلم مى دانستند.
کارهاى خیام در ریاضیات، بکر و شگفت انگیز است. او براى نخستین بار در تاریخ ریاضى اعلام کرد: معادله هاى درجه سوم را نمى توان تنها با یارى خط کش و پرگار حل کرد.
خیام با تقسیم بندى معادله هاى درجه سوم، اغلب آن ها را به کمک مقاطع مخروطى حل مى کند و امکان وجود دو جواب را براى معادله هاى درجه سوم در بررسى خود قرار مى دهد. البته خیام به جواب هاى منفى معادله توجه نمى کند.در ضمن به سادگى از کنار امکان وجود سه جواب براى معادله هاى درجه سوم رد مى شود.
خیام در فن جبر و مقابله، معلومات تازه اى به دست آورده بود. کتابى در این باره نوشته که اثر مهم او در علم همان است. از جمله کارهاى دیگر وى وضع هندسه ی تحلیلى است که برخلاف حقیقت، آن را منسوب به دکارت دانسته اند.

در هر کجاى دنیا که  از حکمت و ریاضیات، ادبیات و نظم و نثر و فلسفه سخن به میان مى آید، حکیم عمرخیام یکى از صدرنشینان مجلس  و شمع اصحاب کمال است. ادبیات جهان هم او را به عنوان یکى از مفاخر ایران و مشاهیر جهان شناخته است.

منابع: ۱) سرگذشت ریاضیات ، پرویز شهریاری

    2) شرح حال ریاضی دانان ایران و جهان، اکبر مرتضی پور