روشی در ضرب

در این مقاله، به بررسی روش ضربی که به غیاث الدین جمشید کاشانی نسبت می دهند ، می پردازیم .

روشی در ضرب 

 

فرض کنید می خواهیم عدد ۳۴۲۵ را در عدد ۲۵۸ ضرب کنیم چون۲۵۸ یک عدد سه رقمی و ۳۴۲۵ یک عدد چهار رقمی است مستطیلی به ابعاد 4×3 رسم می کنیم و آن را به ۱۲ خانه ی مربعی تقسیم می کنیم .

  

 شکل ۱           

عدد ۲۵۸ را در سمت چپ مستطیل و ۳۴۲۵ را بالای آن چنان می نویسیم که هر رقم آن رو به روی یکی از خانه های مربعی باشد (شکل ۱) . حال خط های مورب را مانند شکل ۲ طوری رسم می کنیم که هریک از خانه ها رابه دو قسمت تقسیم کند.

  

 شکل ۲             

اکنون هر یک از رقم های واقع در بالای مستطیل را در هریک از رقم های واقع در سمت چپ آن ضرب می کنیم و حاصل را در خانه ی متناظر با آن سطر وستون چنان می نویسیم که رقم یکان آن در نیمه ی پایین و رقم دهگان آن در نیمه ی بالایی خانه قرار گیرد. مثلا" حاصل ضرب رقم ۲ از بالا و ۸ از سمت چپ را مطابق شکل ۳ در خانه ای می نویسیم که در تقاطع ستون رقم ۲ و سطر رقم ۸ واقع است.

 

شکل ۳          

این عمل را برای هر یک از رقم های دیگر نیز انجام می دهیم تا سرانجام شکل 4 حاصل شود .

شکل ۴           

حال،اعداد واقع در ردیف های مورب را از راست به چپ به ترتیب جمع می کنیم . قاعده ای که برای جمع اعداد به کار می بریم ، همان قاعده ی معمول جمع است . یعنی اگر حاصل جمع یک ردیف مورب از ده بیش تر شد رقم یکان آن را نوشته و رقم دهگان آن را به ردیف بعدی منتقل می کنیم ، مانند شکل ۵ .

 

 شکل ۵